Heldhaftige, vastberaden en barmhartige aanpak voor Amsterdamse ongedocumenteerden
Mijn eerste woorden als raadslid in de Amsterdamse raad, de zogenaamde Maiden-speech, gingen over de wens om een 24-uursvoorziening te realiseren in de stad voor vluchtelingen en asielzoekers. Het standpunt toen en nu is: ik wil een heldhaftig, vastberaden maar ook barmhartige aanpak voor ongedocumenteerden.
Een humanitaire omgang met kwetsbare groepen is iets wat altijd op steun kan rekenen van de ChristenUnie. Sterker nog, de afgelopen weken heb ik voorstellen ingediend om de situatie van ongedocumenteerde jongeren en staatlozen te verbeteren in de stad. De werkelijkheid is namelijk dat er een parallelle samenleving in de stad bestaat waarin veel mensen, sommige al tientallen jaren, om welke reden dan ook ongedocumenteerd in de stad wonen en minder rechten en toegang tot zorg hebben dan andere Amsterdammers. Velen hebben inmiddels ook kinderen die hier zijn opgegroeid. Denk bijvoorbeeld aan kinderen met een Ghanese, Braziliaanse of Indonesische achtergrond. Ze gaan gewoon naar school, hebben vrienden in de buurt, zijn soms ziek en mijden hun hele jeugd lang autoriteiten. Ik ben tussen de Ghanese gemeenschap opgegroeid in Amsterdam Zuidoost en heb gezien wat het niet hebben van papieren voor gevolgen heeft voor kinderen en de uitdagingen waar zij voor staan. De gemeente heeft geen concrete cijfers over de omvang van ongedocumenteerden in de stad en hierdoor is het lastig om beleid te voeren. Als de gemeente zich echter niet actief ontfermt over deze groep groeit de parallelle samenleving in de stad en creëren we een stad waarin verschillende inwoners in verschillende mate toegang tot rechten, zorg en voorzieningen hebben.
Het uitvoeringsplan van de 24-uursopvang is nu eindelijk voorgelegd aan de raad en wordt de komende raadsvergadering besproken. En daar ben ik erg blij mee. Het biedt handvaten om mensen die al jaren tussen wal en schip vallen op weg te helpen. Het college maakt daarbij ook goede keuzes, bijvoorbeeld door kwetsbare groepen niet categorisch uit te sluiten, zoals Dublinclaimanten, maar juist te kiezen voor een individuele aanpak om zo voor hen een humanitaire ondergrens te bewaren. Toch heb ik met dit uitvoeringsplan enkele zorgen. Amsterdam gaat deelnemen aan de LVV-pilot die staatssecretaris Harbers en de VNG eind november bekend maakten. De doelstelling: ‘De kerntaak van een pilot-LVV is om een duurzame oplossing te vinden voor mensen die op dit moment illegaal in Nederland verblijven.’ Toch ik vraag mij af of het plan zoals dit nu is ingericht deze doelstelling gaat halen.
Ten eerste zal de opvang niet voor alle ongedocumenteerden in Amsterdam toegankelijk zijn. De opvang zou de meest kwetsbaren moeten opvangen, maar gezinnen worden bijvoorbeeld vooralsnog niet opgenomen in de 24-uursopvang. Eventuele gezinslocaties die in het voorstel zijn opgenomen als alternatief, zijn niet voor iedereen een optie en daarom ook geen echt alternatief. Ik vind het ingewikkeld dat we een voorziening voor de meest kwetsbaren creëren, maar dat er voor de meest kwetsbaren onder hen (met name vrouwen met jonge kinderen) geen ruimte in de 24-uursopvang is. Ook zij verdienen een herberg waar ze in rust kunnen worden opgevangen, en dat het nog onduidelijk is hoe daar zorg voor zal worden gedragen vind ik onacceptabel. Is het wel zo zuiver om de meest kwetsbaren uit te sluiten van de 24-uursopvang, zonder momenteel een adequaat alternatief voorhanden te hebben?
Ten tweede lijkt het college geen antwoord te hebben op wat er moet gebeuren met zij die wel deelnemen aan het 24-uursopvang traject, maar voor wie na de beste medische en zorgvuldige juridische zorg, geen perspectief op verblijf is. Maar mogelijk kunnen zij, met de juiste handvaten, wel een bestaan met perspectief elders opbouwen. Hoe gaan wij om met hen die ondanks deze mogelijkheid, toch ervoor kiezen in Amsterdam te blijven? Er lijkt zelfs geen rekening te zijn gehouden in het uitvoeringsplan dat deze mogelijkheid bestaat. Het uitvoeringsplan omschrijft zes uitstroommogelijkheden, maar geen van die zes is de optie van uitstroom nadat blijkt dat een persoon geen perspectief hier maar wel elders heeft, en alsnog weigert te vertrekken. En dat vind ik onzuiver, omdat we allemaal aan ons water voelen dat dit een zeer waarschijnlijk scenario is bij een aantal individuele gevallen. Het lijkt erop dat het college, gesteund door een flink aantal partijen, willens en wetens de andere kant op kijkt, en schuift de discussie omtrent dit punt tenminste anderhalf jaar vooruit. Ik vind dat geen duurzame oplossing.
Hoewel ingewikkeld, ga ik toch graag in debat over de mogelijkheden om hen die aantoonbaar geen perspectief hebben in Nederland, maar wel aantoonbaar perspectief elders hebben met zorg en middelen actief te begeleiden. Ga daarbij bijvoorbeeld vooral van tevoren in gesprek met (internationale) private partners en NGO’s die mogelijk kunnen partneren bij succesvolle uitstroom. En dat betekent dat vanaf het begin van het traject mensen al enigszins voorbereid zullen moeten worden op de verschillende uitkomsten van het zorgvuldig juridisch onderzoek wat een meerderheid van de raad wilt. Hoewel ik daar natuurlijk ook niet alle oplossingen voorhanden heb, mis ik het debat hierover. En het gevolg van het gebrek aan debat kan zijn dat de eerste cijfers over uitstroom kunnen tegenvallen en juist deze punten zullen worden aangekaart, waardoor over anderhalf jaar het draagvlak onder de samenleving voor een 24-uursopvang vermindert en wij zelf een bedreiging vormen voor een succesvolle, lange termijn verloop van de 24-uursopvang.
Ten derde, zoals eerder gezegd luidt de kerntaak van een pilot-LVV: een duurzame oplossing vinden voor mensen die op dit moment illegaal in Nederland verblijven. Er zijn echter signalen dat het college en de coalitiepartijen bij voorbaat helemaal niet de intentie hebben om iemand wiens perspectief na anderhalf jaar zorg en juridische begeleiding aantoonbaar niet in Nederland ligt, maar wel blijkt dat er een gezonde basis voor perspectief elders is, deze actief te begeleiden naar perspectief elders. Dit blijkt doordat er dan termen als ‘deportatie’ worden gebruikt. En ook dat baart mij zorgen, want als wij financiën krijgen van het Rijk, zullen wij als Amsterdam dan niet, net zoals dat van elke burger verwacht wordt, ons moeten houden aan de vooraf gestelde voorwaarden omtrent de besteding van het geld? Het gevolg zal onvermijdelijk zijn dat een aantal van de 500 individuen na anderhalf jaar zorg en begeleiding weer terugvloeien in de stadsdelen, terwijl dankzij de hulp van de gemeente het duidelijk is geworden dat perspectief op rechtmatig verblijf in Nederland volledig is uitgesloten en er perspectief elders ligt. Zo creëren we met ons beleid en onder ons eigen toeziend oog tweederangsburgers zonder BSN-nummer in de stad. Ik vind dat voor niemand een duurzame oplossing en hiermee creëren we levens zonder uitzicht en loze beloftes. Ik vind dat een immoreel uitgangspunt. Ook zal een incoherente visie er onvermijdelijk toe leiden dat naast de 24-uursopvang extra voorzieningen nodig zullen zijn om te voorkomen dat de groep die, ondanks dat gebleken is dat perspectief elders ligt en terugkeer ook mogelijk is, besluit hier te blijven door een humanitaire grens zakt. En was dat juist niet het pleidooi waarom we de 24-uursopvang in de eerste plaats wilden? Voor de meest kwetsbaren?
Ongedocumenteerden zullen altijd een onderdeel zijn van een wereldstad als Amsterdam en ik vind dat we met die realiteit ook zorg moeten dragen voor onze inwoners. Ik loop daar graag in voorop. We zijn het als gemeentebestuur verplicht om een coherente visie te formuleren, waarbij een duurzame oplossing het uitgangspunt moet blijven. En dat het op een dergelijk onderwerp waar geen makkelijke antwoorden voorhanden zijn verschrikkelijk moeilijk is ben ik mij van bewust, maar ook dat is politiek. De 24-uursopvang is vanwege haar beperkte omvang (max. 500 personen) natuurlijk gelimiteerd en niet dé oplossing voor een veel groter probleem. Maar ik sta wel achter het uitgangspunt en geloof dat het velen kan helpen die al jaren tussen wal en schip vallen. Ik wil mij dan ook inzetten voor zo goed mogelijke opvang voor de meest kwetsbaren in onze stad waarbij we een lange termijn visie durven te formuleren die ook aan draagvlak in de stad en het land wint, omdat we kunnen aantonen dat de aanpak werkt. Mijn oproep aan het college: durf heldhaftig, barmhartig en vastberaden te zijn.
